Θεσμοί – Αξιώματα

Οι άρχοντες των αθλητικών αγώνων στην αρχαιότητα ήταν πολλοί και τα καθήκοντά τους κάλυπταν έναν ευρύ τομέα δραστηριοτήτων. Τα στοιχεία που έχουν διασωθεί -κυρίως από τους Ολυμπιακούς αγώνες- είναι πλούσια και προσφέρουν μια ολοκληρωμένη εικόνα για τη συνολική παρουσία τους τόσο κατά την προετοιμασία όσο και κατά τη διεξαγωγή των αγώνων. Τα βασικά τους καθήκοντα ήταν η διοργάνωση και η τέλεση των αθλητικών αγώνων, ενώ συγχρόνως ήταν και οι κριτές των διεξαγομένων αγωνισμάτων. Ήταν αρμόδιοι για την τήρηση των κανονισμών και για την επιβολή ποινών σε κάθε λογής παραβάτες. Επίσης, ήταν υπεύθυνοι για την έγκαιρη προετοιμασία και την απονομή των επάθλων. Τέλος, έπρεπε να ενημερώνουν τα επίσημα αρχεία των αγώνων καθώς και τους καταλόγους των νικητών.

Τα ουσιαστικότερα και πρακτικότερα καθήκοντα των αρχόντων ήταν τα οργανωτικά. Κατ’ αρχάς όφειλαν να προετοιμάζουν τους χώρους (στάδια, γυμνάσια, ιερά, ναούς κλπ.), στους οποίους διεξάγονταν οι αθλητικές και λατρευτικές δραστηριότητες. Είναι βέβαιο ότι οι περισσότεροι από αυτούς τους χώρους χρειάζονταν συντήρηση ή και κάποιες επισκευές πριν από τους αγώνες (τα στάδια της Ολυμπίας και της Νεμέας, λόγου χάριν, νοικιάζονταν σε κτηνοτρόφους ως βοσκοτόπια το διάστημα που μεσολαβούσε ανάμεσα σε δύο γιορτές).

Ακόμη, οι άρχοντες έπρεπε να φροντίσουν για την ιερή εκεχειρία, την ανακοίνωσή της και την αποστολή των σπονδοφόρων στις υπόλοιπες πόλεις της Ελλάδας που θα συμμετείχαν στους αγώνες. Δύσκολο και πρακτικής φύσεως πρόβλημα, που επίσης θα αντιμετώπιζαν οι άρχοντες, ήταν αυτό της στέγασης και της εγκατάστασης τόσο των πολυάριθμων αθλητών και των συνοδών τους όσο και του πλήθους των ανθρώπων που ήθελαν να παρακολουθήσουν τους αγώνες. Αν σκεφθούμε ότι το στάδιο της Ολυμπίας, τουλάχιστον τον 4ο αι. π.Χ., χωρούσε 40.000-45.000 θεατές, γίνεται κατανοητό πως το πρόβλημα στέγασης τόσου κόσμου γύρω από το ιερό της Ολυμπίας θα ήταν δυσεπίλυτο.

Εξίσου χαρακτηριστικό παράδειγμα για τα οργανωτικά καθήκοντα των αρχόντων είναι η περίπτωση των αθλοθετών, των υπεύθυνων για τα Παναθήναια: εκτός από τη στέγαση και την υποδοχή αθλητών και θεατών, επέβλεπαν την κατασκευή των παναθηναϊκών αμφορέων καθώς και την παραγωγή λαδιού από τις μορίες (τις ιερές ελιές της θεάς Αθηνάς), το οποίο προσφερόταν ως έπαθλο στους νικητές.

Ενδεικτικό της σπουδαιότητας του ρόλου των αρχόντων είναι το γεγονός ότι τα κυριότερα αξιώματα στην Ήλιδα, τη διοργανώτρια πόλη των Ολυμπιακών αγώνων, σχετίζονταν με το ιερό της Ολυμπίας. Οι ελλανοδίκες ήταν οι κριτές των αγωνισμάτων και ουσιαστικοί υπεύθυνοι για τους αγώνες. Οι μαστροί ήταν ανώτατοι δικαστές. Οι νομοφύλακες υπεύθυνοι των κανονισμών. Οι σπονδοφόροι, ο αλυτάρχης και οι αλύτες βοηθοί των ελλανοδικών. Οι τελεστές υπεύθυνοι των θυσιών.

Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε και τους άρχοντες που είχαν άμεση σχέση με τη θρησκευτική πλευρά των Ολυμπιακών αγώνων. Στο ιερό της Ολυμπίας υπήρχε ένα πλήθος ιερέων και προσωπικού: οι θεηκόλοι, οι ιερείς του ναού του Δία και όλου του ιερού. Οι μάντεις του μαντείου της Γαίας, στους πρόποδες του Κρόνιου λόφου, που κατάγονταν από τα δύο μαντικά γένη της Ολυμπίας, τους Ιαμίδες και τους Κλυτιάδες. Οι εξηγητές, που εξηγούσαν σε θεατές και επισκέπτες οτιδήποτε είχε σχέση με τους Ολυμπιακούς αγώνες και το ιερό. Ο γραμματέας, ήταν υπεύθυνος για την εγγραφή των αθλητών και ανακοίνωνε τη συμμετοχή τους στους αγώνες.

Τέλος, πρέπει να φανταστούμε ότι κατά τη διάρκεια των αγώνων στο ιερό υπηρετούσε και μεγάλος αριθμός μαγείρων, συντηρητών των κτηρίων, αρχιτεκτόνων και γιατρών.