Έπαθλα – Αναθήματα

Η ισχυρή ανταγωνιστική διάθεση των αρχαίων Ελλήνων ήταν άμεσα συνυφασμένη με την έννοια της νίκης και της επιβράβευσης. Οι νικητήριες αθλητικές παραστάσεις αποτελούν σημαντική πηγή πληροφοριών σε συνδυασμό με τα σωζόμενα έπαθλα ή αναθήματα και τις επιγραφές που αυτά φέρουν.

Αμέσως μετά το τέλος κάθε αγωνίσματος γινόταν μια πρώτη ανακήρυξη και βράβευση του νικητή. Το κλαδί του φοίνικα ήταν το πρώτο σύμβολο νίκης, το οποίο ο κριτής Ελλανοδίκης έδινε στον νικητή όπως και η πορφυρή μάλλινη ταινία που στόλιζε το κεφάλι του. Η επίσημη βράβευση γινόταν στο τέλος των αγώνων για όλους μαζί τους νικητές. Στον πρόναο του μεγάλου ναού του Δία, οι νικητές στεφανώνονταν με τον κότινο από την καλλιστέφανον ἐλαίαν, που είχε φυτρώσει πίσω από τον ναό. Για τους αρχαίους Έλληνες το στεφάνι γενικά είχε συμβολική σημασία, και πίστευαν ότι έφερνε τύχη και θεϊκή προστασία καθαγιάζοντας το στεφανωμένο πρόσωπο.

Μετά τις θυσίες προς τιμήν του Δία, το επίσημο εορταστικό συμπόσιο στο Πρυτανείο και την εγγραφή του ονόματος του νικητή στα επίσημα αρχεία των Ηλείων, στο Βουλευτήριο της Ολυμπίας, οι ελλανοδίκες έδιναν το δικαίωμα στον νικητή να παραγγείλει σε γλύπτη τον ανδριάντα του και να τον στήσει στο ιερό της Ολυμπίας. Σύμφωνα με τις πηγές, η συνήθεια της ανάθεσης στο ιερό ανδριάντων των ολυμπιονικών είχε ξεκινήσει, μάλλον από τον 6ο αι. π.Χ. Πληροφορίες για τους χάλκινους συνήθως ανδριάντες έργα μεγάλων γλυπτών (Ονάτα, Κάλαμη, Μύρωνα, Πυθαγόρα, Πολυκλείτου και Λυσίππου) αντλούμε από τις αναφορές του Παυσανία, καθώς και από τις ενεπίγραφες βάσεις, όπου αναγράφονται το όνομα του αναθέτη το νικητήρια αγώνισμα και ο καλλιτέχνης του έργου.

Συχνά οι νικητές αφιέρωναν στο ιερό αναθήματα που σχετίζονταν με το είδος του αθλήματος στο οποίο είχαν διακριθεί. Παράδειγμα αποτελεί ο ενεπίγραφος αλτήρας του Λακεδαιμόνιου αθλητή Ακματίδα καθώς και ο χάλκινος δίσκος του Πόπλιου Ασκληπιάδη από την Κόρινθο. Από τα πιο προσφιλή, και για αυτό από τα πιο πολυάριθμα αναθήματα στην Ολυμπία υπήρξαν οι τριποδικοί λέβητες. Από τα ομηρικά χρόνια οι τρίποδες θεωρούνταν αντικείμενα αξίας και δίνονταν ως δώρο και ως βραβείο σε αγώνες. Για τους τρίποδες που έχουν βρεθεί στο ιερό του Δία στην Ολυμπία οι απόψεις διίστανται για το αν είχαν δοθεί ως έπαθλα πριν ανατεθούν στον Δία.