Η οργάνωση των αγώνων
Οι Ολυμπιακοί αγώνες αποτελούν έναν από τους μακροβιότερους θεσμούς της αρχαιότητας. Διήρκεσαν συνολικά 1.169 χρόνια και διεξάγονταν κάθε τέσσερα χρόνια, συνεχώς και χωρίς καμιά διακοπή, από το 776 π.Χ. έως τουλάχιστον το 393 μ.Χ., διάστημα στο οποίο έλαβαν χώρα συνολικά 293 ολυμπιάδες
Στην αρχαία Ελλάδα, η ημερομηνία τέλεσης των θρησκευτικών γιορτών, άρα και των μεγάλων αγώνων στα πανελλήνια ιερά, προσδιοριζόταν με βάση τη λεγόμενη ημερολογιακή οκταετηρίδα. Και αυτό, γιατί το αρχαίο ελληνικό εορτολόγιο, για λόγους παράδοσης, βασιζόταν στο σεληνιακό έτος των 354 ημερών, που ήταν κατά 11,5 μέρες μικρότερο από το ηλιακό έτος. Για να καλυφθεί η διαφορά αυτή, που θα προκαλούσε μετατόπιση των γιορτών σε άλλες εποχές, οι αρχαίοι πρόσθεταν μέσα σε διάστημα οκτώ ετών τρεις εμβόλιμους μήνες. Λόγω των μηνών αυτών, οι γιορτές που γίνονταν κάθε δύο χρόνια, όπως τα Ίσθμια και τα Νέμεα, τελούνταν στην αρχή του τρίτου σεληνιακού έτους και ονομάζονταν “τριετηρικές”, ενώ όσες γίνονταν κάθε τέσσερα χρόνια, όπως τα Ολύμπια και τα Πύθια, με την εμβολή ενός ή δύο μηνών διεξάγονταν στην αρχή του πέμπτου έτους και γι’ αυτό ονομάζονταν “πεντετηρικές”.
Η τέλεση των Ολυμπίων είχε καθοριστεί σύμφωνα με ένα παλιό, περίπλοκο σύστημα. Σύμφωνα με αυτό, οι αγώνες έπρεπε να διεξάγονται κατά τη δεύτερη ή τρίτη πανσέληνο μετά το θερινό ηλιοστάσιο, διάστημα που συνέπιπτε με τον 8ο σεληνιακό μήνα των Ηλείων, τον Απολλώνιο ή Παρθένιο, ο οποίος αντιστοιχεί στον δικό μας Αύγουστο. Η τετραετία, που μεσολαβούσε ανάμεσα σε δύο εορτασμούς, έπαιρνε το όνομα ολυμπιάς, από τον 4ο αι. π.Χ. και εξής. Οι Ολυμπιακοί αγώνες άρχισαν να χρησιμεύουν και ως μονάδα χρονολόγησης για τους αρχαίους Έλληνες, καθώς η κάθε διοργάνωση αποκτούσε αύξοντα αριθμό και ήταν γνωστή με το όνομα του νικητή στο αγώνισμα του δρόμου σταδίου ().
Η διάρκεια της γιορτής ήταν άμεσα εξαρτημένη από τον αριθμό των αγωνισμάτων. Από την αρχή των αγώνων μέχρι το 684 π.Χ., οπότε υπήρχαν μόνο τα γυμνικά αγωνίσματα, η διάρκειά της δεν ξεπερνούσε τη μία ημέρα. Από το 680 π.Χ., οπότε εισήχθησαν τα ιππικά αγωνίσματα, οι μέρες αυξήθηκαν σε δύο, ενώ από το 632 π.Χ. (37η ολυμπιάδα), με την εισαγωγή των αγωνισμάτων παίδων, προστέθηκε και τρίτη μέρα. Από την 77η ολυμπιάδα, του 472 π.Χ., μετά την εισαγωγή και νέων αγωνισμάτων, η καλύτερη οργάνωση των αγώνων απαίτησε την προσθήκη άλλων δύο ημερών, με αποτέλεσμα να γίνουν συνολικά πέντε. Το χρονικό διάστημα των πέντε ημερών διατηρήθηκε, με κάποιες ίσως αυξομειώσεις, μέχρι το τέλος των αγώνων.
Η προετοιμασία για τη διεξαγωγή μιας ολυμπιάδας ξεκινούσε αρκετούς μήνες πριν από την έναρξη των αγώνων. Η ευθύνη της διοργάνωσης βρισκόταν στα χέρια των κατοίκων της Ήλιδας και για το λόγο αυτό η πόλη είχε αναγάγει την τέλεση των ολυμπιάδων σε κύρια δραστηριότητά της. Τα σπουδαιότερα αξιώματα του κράτους σχετίζονταν με τους Ολυμπιακούς αγώνες, όπως αποδεικνύεται και από την τοπογραφία της αγοράς της πόλης, όπου τα περισσότερα δημόσια οικοδομήματα ήταν αθλητικού χαρακτήρα και εξυπηρετούσαν ανάγκες της διοργάνωσης των αγώνων.