Η Ήλιδα, η Ιερά οδός και η Iερά πομπή.

Η Ιερά οδός και η μεγαλοπρεπής Ιερά Πομπή των Ολυμπιακών Αγώνων

Η Ήλιδα υπήρξε η πόλη που είχε την ευθύνη της οργάνωσης και διεξαγωγής των περιλάλητων Ολυμπιακών Αγώνων της αρχαιότητας. Οι αθλητές που επιθυμούσαν να πάρουν μέρος στους Αγώνες, όφειλαν να παρουσιαστούν τουλάχιστον σαράντα ημέρες πριν την έναρξή τους στην Ήλιδα , πρωτεύουσα του αρχαίου κράτους των Ηλείων στην επικράτεια του οποίου υπαγόταν το πανελλήνιο ιερό του Διός. Στην Ήλιδα οι αθλητές πρωτίστως θα ελέγχονταν από τους Ελλανοδίκες, ως προς το αν διέθεταν τις προϋποθέσεις να λάβουν μέρος στους αγώνες, θα διδάσκονταν τους πρακτικούς κανόνες των αθλημάτων και τις αρχές του ‘ευ αγωνίζεσθαι’ και θα ασκούνταν στις αθλητικές εγκαταστάσεις της. Οι καλύτεροι εξ αυτών, όσοι κατάφερναν να ανταποκριθούν στη σκληρή προπόνηση και τις λοιπές δοκιμασίες των ελλανοδικών, αποκτούσαν το δικαίωμα συμμετοχής στους αγώνες στο Ολυμπιακό Ιερό και με αυτή την ιδιότητα γίνονταν μέλη της ιεράς Πομπής

Σύμφωνα με τις φιλολογικές μαρτυρίες, η Ήλις (ή Ήλιδα) απείχε μέσω της πεδινής Ιεράς Οδού 300 στάδια (περίπου 58 χλμ.) από το Ιερό του Διός της Ολυμπίας. Την παραμονή της έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων, σχηματιζόταν η μεγαλοπρεπής Ιερά Πομπή η οποία ξεκινούσε από την Ήλιδα και ακολουθώντας την Ιερά Οδό μετέβαινε με πεζοπορία στην Ολυμπία.

Iστορικός χάρτης του Barbié du Bocage από το τετράτομο έργο του με τίτλο Περιήγησις του Νέου Αναχάρσιδος εις την Ελλάδα (Voyage du jeune Anarcharsis en Grèce) 1787.

Τα εξέχοντα μέλη της Ιεράς πομπής που βρίσκονταν στην κεφαλή ήταν οι ελλανοδίκες, οι ιερείς και οι αξιωματούχοι της Ήλιδας, οι αθλητές με τους προπονητές τους καθώς και οι θεωροί, όπως ονομάζονταν οι επίσημοι απεσταλμένοι των ελληνικών πόλεων. Στην πομπή ενσωματώνονταν οι ιππείς και οι ηνίοχοι με τα αγωνιστικά άλογα και άρματά τους, οι κάτοικοι της Ήλιδας, οι Ηλείοι των περιχώρων και οι πολυάριθμοι ξένοι επισκέπτες και προσκυνητές μαζί με τις πλούσιες προσφορές τους και τα ζώα προς θυσία στον Δία.

Όταν η πομπή έφθανε στην πηγή Πιέρα, γινόταν από τους ελλανοδίκες μια θυσία χοίρου στο πλαίσιο καθαρτήριας τελετής. Στη συνέχεια, η Ιερά Πομπή κατευθυνόταν διά της Ιεράς Οδού προς την μικρή πόλη των Λετρίνων (κοντά στον Πύργο, τη σημερινή πρωτεύουσα της Ηλείας), όπου όλοι διανυκτέρευαν. Την επομένη μέρα, γύρω στο μεσημέρι, η πομπή έφθανε τελικά στην Ολυμπία και η άφιξή της σηματοδοτούσε την έναρξη μιας ακόμη Ολυμπιάδας.

Την ίδια πορεία δια μέσου της ηλειακής πεδινής Ιεράς Οδού ακολουθούσαν και στα Ηραία, γιορτή προς τιμήν της Ήρας που τελούνταν στην Ολυμπία και διοργάνωναν οι «δεκαέξι γυναίκες» των Ηλείων με έδρα τους την Ήλιδα.